الحمد لله رب العالمين والصلاة والسلام على نبينا محمد وعلى آله وصحبه أجمعين، وبعد:
دروستێتی چارەسەر كردنی ئافرەت: جواز إستطباب المرأة: سید سابق لە (فقه السنە)دا دەفەرمێت: (دروستە بۆ پیاوان برین پێچی ژنان بن، وە ژنانیش برین پێچی پیاوان بكەن لە كاتی پێویستیدا. وە ئیمامی بوخاری دەفەرمێت: ئایا دروستە پیاو برین پێچی ژنان بكات، وەژنیش برین پێچی پیاوان بكات؟ پاشان دەگێڕێتەوە لە رُبَيِّع بنت معوذ بن عفراء كە فەرموویەتی: ئێمە لەگەڵا پێغەمبەر[صلی الله علیه وسلم] دەجەنگاین، ئاوی قەومەكەمان دەدا، وخزمەتیانمان دەكرد، وبریندار وكوژراوەكانمان دەگەڕانەوە بۆ مەدینە) ( فقه السنة: 1/493).
حافظ دەفەرمێت: (دروستە برین پێچی بێگانە بكرێت لە كاتی پێویستی دا، بەو ئەندازەیەی كە پێویستە لەوەی كە پەیوەستە بە تەماشاكردن ودەست بەركەوتن وجگە لەمانە. وەإبن مفلح دەفەرمێت: ئەگەر ئافرەت نەخۆش كەوت، جگە لە پیاو كەسی تر نەبوو چارەسەری بكات، ئەوا دروستە بۆی تەماشای ئەو شوێنانەی بكات كە پێویستی بە تەماشاكردنی هەیە تەنانەت دامێنیشی. هەروەها پیاو لەگەڵا پیاو.
قاچی دەفەرمێت: دروستە بۆ چارەسەر كردنی پزیشك تەماشا كردنی عەورەتی ئافرەتی نەخۆش لە كاتی پێویستی دا، وەهەروەها دروستە بۆ ئافرەت و پیاو تەماشای عەورەتی پیاوان بكەن لە كاتی پێویستیدا)( الفتح: 12/242 ).
لە علی كوڕی عبیدالله وە لەنەنكی یەوە كەناوی سەلمە بوو(خوای لێ‌ ڕازی بێت) كە خزمەتی پێغەمبەری[صلی الله علیه وسلم]دەكرد فەرموویەتی: (هیچ برین وڕوشانێك نەبوو لە پێغەمبەردا[صلی الله علیه وسلم] إلا فەرمانی پێم دەكرد كە خەنەی بكەمە سەر)( صحيح الترمذي: 1676، وصحيح إبن ماجة:3502).
31- دوعا بەسەردا خوێندن: الرقی:
لە عائشەوە(خوای لێ‌ ڕازی بێت) پێغەمبەر[صلی الله علیه وسلم] لەكاتی نەخۆشی سەرەمەرگیدا مُعَوِّژاتی دەخوێند وفوی بە خۆیدا دەكرد، بەڵام كاتێك لەسەری گران دەبوو من دەمخوێند بەسەریدا وفوم دەكرد وبەدەستی خۆی مەسحم دەكرد لەبەر پیرۆزی.
معمر فەرمووی: پرسیارم كرد لە إبن شهاب چۆن فوی دەكرد؟ فەرمووی: فوی بەدەستیدا دەكردو دەیهێنا بە دەم وچاویدا(رواه البخاري: كتاب الطب، باب: المرأة ترقي الرجل ).
لە ڕیوایەتێكی تری عائیشەوە(خوای لێ‌ ڕازی بێت) دەفەرمێت: پێغەمبەر[صلی الله علیه وسلم] ئەگەر بچوایەتە سەر جێگاكەی فوی بەدەستیدا دەكردو قل هو الله أحد و مُعَوِّژَتَین ی پێدا دەخوێندو دەمو چاوی پێ‌ مەسح دەكرد لەگەڵا مەسحی هەر شوێنێكی تری دەستی پێ‌ بگەیشتایا. عائیشە(خوای لێ‌ ڕازی بێت) دەفەرمێت: پێغەمبەر[صلی الله علیه وسلم] ئەگەر ئازاری ببوایە فەرمانی پێ‌ دەكردم من بۆیم بكردایە .
32- هەڵواسینی نوشتە: علق التمائم:
لە عبداللە ی كوڕی مسعودەوە(رەزای خوای لێ بێت) فەرمووی: لە پێغەمبەرم[صلی الله علیه وسلم] بیست دەیفەرموو:
[ إن الرقی والتمائم والتولە شرك].
واتە/ دوعا بەسەردا خوێندن(دوعا خوێندن بەسەر نەخۆشدا دروستە، بەڵام ئەوەی كە پاڕانەوەی لە جگە لەخوای گەورەی تێدا بێت، یاخود وشەی جادوی تێدا بەكار بهێنرێت ئەوەیان هاوەڵ دانانە بۆ خوای گەورە )
ونوشتەو خۆشەویست كردنی ژن لای پیاو، وەبە پێچەوانەوە هاوەڵا دانانە بۆ خوای گەورە.
خێزانی عبدالله ووتی بۆ ئەم شتانە دەڵێیت؟ سوێند بەخوای گەورە من چاوم ئازاری هەبوو، وە دەچوم بۆلای فڵانە كەسی جولەكە بۆ ئەوەی بەسەرمدا بخوێنێت، وەكە بەسەرمدا دەیخوێند ئارام دەبووم، عبدالله یش فەرمووی ئەمە ئیشی شەیتانە بەدەستی دەیجوڵاند ئەگەر بیخوێندایە وازی لێ‌ دەهێنا، تەنها ئەوەندەت بەسە ئەوە بڵێیت كەپێغەمبەر [صلی الله علیه وسلم] دەیفەرموو: [ أذهب البأس رب الناس، إشف أنت الشافي، لاشفاء إلا شفاؤك، شفاء لايغادر سقما]( صحيح أبي داود: 3288، وصحيح إبن ماجة:3530).
واتە/ ئەی خوای خەڵكی ئەم ئازارە مەهێڵە، وە شیفای بدە هەر تۆ شیفادەری، هیچ شیفایەك نی یە تەنها شیفای تۆ نەبێت، شیفایەك كە نەخۆشییەكە بە جێ‌ نەهێڵێت.
لە زەینەبەوە(خوای لێ‌ ڕازی بێت) فەرمووی: پیرێژنێك هات بۆ لامان دوعای سوربونەوە ولەرزوتای بۆم كرد، وەقەڵەوێرەیەكی لابەرزمان هەبوو، وەئەگەر عبدالله(رەزای خوای لێ بێت) بهاتایەتەوە كۆكە كۆكی دەكرد، ڕۆژێكیان هاتەوە كە پیرێژنەكە گوێ‌ ی لەدەنگی بوو خۆی لێ‌ شاردەوە، ئەویش هات لە تەنیشتم دانیشت دەستی دا لەدەستم دەستی بەر پەتی لەرزو تاكە كەوت، فەرمووی ئەمە چی یە؟ ووتم: دوعای لەرزو تایە ئەویش ڕایكێشاو بچڕاندی و فڕێی داو فەرمووی: بنەماڵەی عبدالهب بێ‌ پێویستن لە هاوەڵا دانان بۆ خوای گەورە. گوێم لە پێغەمبەر[صلی الله علیه وسلم] بووە فەرموویەتی:
[ إن الرقی والتمائم والتولە شرك]. زەینەب(خوای لێ‌ ڕازی بێت) فەرمووی: ڕۆژێكیان دەرچوم لە ماڵا، فڵانە كەس بینیمی، فرمێسك بەو چاوەمدا هاتە خوارەوە كەلای ئەوەوە بوو، ئەگەر دوعام بەسەردا بخوێندایە فرمێسكەكە دەوەستایەوە، وەكە وازم لێ‌ بهێنایا فرمێسكی لێ‌ دەهاتە خوارەوە، عبدالله (رەزای خوای لێ بێت) فەرمووی: ئەوە شەیتانە ئەگەر بەقسەی بكەیت وازت لێ‌ دێنێت، وە ئەگەر بەقسەی نەكەیت پەنچەی دەكات بەچاوتدا، بەڵام ئەگەر وەكو پێغەمبەر[صلی الله علیه وسلم] بكەیت ئەوا باشترو شایانترە بۆ چاك بوونت، وە ئاو بكە بە چاوتدا وبڵێ‌: [ أذهب البأس رب الناس، إشف أنت الشافي، لاشفاء إلا شفاؤك، شفاء لايغادر سقما]( سلسلة الأحاديث الصحيحة: 331، وصحيح إبن ماجة: 2845).
33-گریانی ئافرەتان لەسەر مردوو وحەرامێتی شیوەن كردن: بكا‌و المرأە علی المیت وتحریم النیاحە:
لە (انس)ەوە(رەزای خوای لێ بێت) فەرمووی: پێغەمبەر [صلی الله علیه وسلم] هاتە سەر ئافرەتێك دەگریا لەسەر منداڵێكی مردبوو پێ‌ ی فەرموو:[إتقی الله واصبری].
واتە/ لە خوا بترسێ‌ وئارام بگرە. ئەویش ووتی: تۆ چوزانیت من چیم بەسەردا هاتووە، كاتێك ڕۆیشت پێ‌ ی وترا: ئەوە پێغەمبەری خوا بوو[رەزای خوای لێ بێت] ئەویش زۆری پێ‌ ناخۆش بوو، پاشان چوو بۆ ماڵی پێغەمبەر[صلی الله علیه وسلم] هیچ دەرگاوان وپاسەوانی نەبینی، چووە ژورەوە بۆلایو ووتی: ئەی پێغەمبەری خوا[صلی الله علیه وسلم] نەتم ناسی. ئەویش فەرمووی:
[ الصبر عند الصدمة الأولى]( أخرجه مسلم في الجنائز باب في الصبر عند الصدمة الأولى رقم 926).
واتە: پاداشتی ئارام گرتن لەسەر یەكەم لێقەومانە.
وەلە ابو مالك اڵاشعرییەوە(صلی الله علیه وسلم) فەرموویەتی: پێغەمبەر[صلی الله علیه وسلم] فەرمویەتی: [أربع في أمتي من أمر الجاهلية لا يتركونهن: الفخر في الأحساب، والطعن في الأنساب، والأستسقاء بالنجوم، والنياحة]( سلسلة الأحاديث الصحيحة: 2/362).
واتە: چوار شت لەناو ئوممەتی مندایەلە ڕەوشتی نەزانی ونەفامی یە و وازیشی لێ‌ ناهێنن: شانازی كردن بە باوك وباپیرەوە، تانەو تەشەردان لە ڕەچەڵەكی یەكتر، باوەڕبوون بە ئەستێرە گەری كە كاریگەری هەیە لە باران باریندا، وە شیوەن كردن لەسەر مردوو.
وە لە عبدالله ی كوڕی مەسعودەوە(صلی الله علیه وسلم) فەرموویەتی: پێغەمبەر [صلی الله علیه وسلم] فەرمووی: [لیس منا: من لطم الخدود، وشق الجیوب، ودعا بدعوی الجاهلیە]( صحيح الجامع الصغير: 2/5441 ).
واتە: لە ئێمە نی یە كەسێك كە: لە ڕوومەتی خۆی بدات، وە یەخەی دادڕێت، وەهاوار وبانگەواز بكات وەكو بانگەوازی سەردەمی نەزانی ونەفامی.
34- قەدەغەكردنی ئافرەتان لەشوێن كەوتنی مردوو هەڵگرتنی: النهی عن اتباع الجنائز وحملها:
لە ام عگیە وە(خوای لێ‌ ڕازی بێت) فەرموویەتی:
[نهینا عن اتباع الجنائز ولم یعزم علینا]( صحيح سنن إبن ماجة، كتاب: ما جاء في الجنائز، باب: ما جاء في إتباع الجنائز: 1577 ).
لێمان قەدەغە كراوە كە دوای مردوو بكەوین وە زۆریشمان لێ‌ نەكراوە كە نەچین.
35- نەفرەت كردن لەو ئافرەتانەی كەبەزۆری سەردانی گۆڕستان دەكەن: لعن زوارات القبور:
لە ابی هریرە وە(رەزای خوای لێ بێت) فەرمووی: پێغەمبەر [صلی الله علیه وسلم] فەرموویەتی:
[ لعن الله زوارات القبور]( صحيح ابن ماجة: 1279، وصحيح الترمذي:843) .
واتە: خوای گەورە نەفرەتی كردووە لەو ئافرەتانەی كە بەزۆری سەردانی گۆڕستان دەكەن (( ئیمامی القرطبی دەفەرمێت: نەفرەت كردنەكە ئەو ئافرەتانە دەگرێتەوە كە بەزۆری سەردانی گۆڕستان دەكەن، كە ئەمەیش دەبێتە هۆی فەوتاندنی مافی مێردەكانیان، ودەرخستنی لەشیان، وشیوەن ودەنگە دەنگ ، وە وتراوە ئەگەر ئەمین بوو لەهەموو ئەمانە ئەو كاتە دروستە سەردانی بكات، چونكە بیركردنەوەی مردن ئافرەت وپیاو پێویستیان پێیەتی).فقه السنە: (1/567).

36- نوێژ كردن لەسەر مردوو:
سید سابق دەڵێت: دروستە بۆ ئافرەتان نوێژ بكەن لەسەر مردوو هەروەكو چۆن پیاوان دەیكەن، دروستە بەتەنها بیكەن یان بە كۆمەڵا. عومەر(رەزای خوای لێ بێت) چاوەڕێ‌ی ام عبدالله ی كرد تا نوێژی لەسەر عتبە كرد.
وە عائیشە(خوای لێ‌ ڕازی بێت) فەرمانی كرد كە سەعدی كوڕی ابی وقاص(رەزای خوای لێ بێت) بهێنن تا نوێژی لەسەر بكات.
37- دروست كردنی خواردن بۆ كەس وكاری مردوو: صنع الگعام ڵاهل المیت:
لە عبدالله ی كوڕی جەعفەرەوە(رەزای خوای لێ بێت) فەرمویەتی: پێغەمبەر[صلی الله علیه وسلم] فەرمووی: [ إصنعوا لآل جعفر طعاما فقد أتاهم ما يشغلهم، أو أمر يشغلهم] (صحيح سنن ابن ماجة: كِتَاب مَا جَاءَ فِي الْجَنَائِزِ: بَاب مَا جَاءَ فِي الطَّعَامِ يُبْعَثُ إِلَى أَهْلِ الْمَيِّتِ:1610).
واتە: خواردن بۆ بنەماڵەی جەعفەر دروست بكەن چونكە ئەو كارەی بەسەریان هاتووە سەرقاڵی كردوون.
38- دابەزینە ناو گۆڕی ئافرەتەوە لەلایەن بێگانەوە: دخول قبر المرأە::
لە ئەنەسەوە(رەزای خوای لێ بێت) فەرمووی: كچی پێغەمبەرمان[صلی الله علیه وسلم] بینی كە شاردرایەوەو كرایە گۆڕەوە، وەپێغەمبەر [صلی الله علیه وسلم] دانیشتبوو لەسەر گۆڕەكە، بینیم چاوەكانی فرمێسكیان پێدا هاتە خوارەوە، فەرمووی: [هل فیكم من لم یقارف اللیلە؟]. ئایا كەستان هەیە كەجیماعی نەكرد بێت ئەم شەو؟ ابو طلحە(رەزای خوای لێ بێت) فەرمووی: من ئەی پێغەمبەر[صلی الله علیه وسلم]، پێغەمبەر[صلی الله علیه وسلم] پێ‌ی فەرموو: [فأنزل في قبرها]( البخاري: كتاب: الجنائز، باب: من يدخل قبر المرأة).
واتە/ دابەزە بۆناو گۆڕەكەی، ئەویش دابەزی وشاردی یەوە.
39- سەردانی ئافرەتان بۆلای نەخۆشی پیاو، وە بە پێچەوانەوە: عیادە النسا‌و الرجال والعكس:
لە عائیشەوە( خوای لێ‌ ڕازی بێت) فەرمووی: كاتێك پێغەمبەر[صلی الله علیه وسلم] هاتە مەدینەوە، أبو بكر وبلال( خوایان لێ‌ ڕازی بێت) نەخۆش كەوتبوون وتایان لێ‌ هاتبوو، منیش سەردانیانم كردو ووتم: ئێستا چۆنن؟... وە ووتی ئەگەر أبو بكر(رەزای خوای لێ بێت) تای لێ‌ بهاتایە دەیفەرموو:
كل امريء مصبَّح في أهلـه
والموت أدنى من شراك نعلـه
وە كە تایەكە بیلالی بەر بدایا دەیفەرموو:
ألا ليت هـل أبيتن ليلـةً
بوادٍ وحولي إذخرٌ وجليـل
وهل أرِدْنَ يومـاً مِـجنَّةٍ
وهل يبدوَنْ لي شامةٌ وطفيل
عائیشە( خوای لێ‌ ڕازی بێت) فەرمووی: هاتم بۆ لای پێغەمبەر[صلی الله علیه وسلم] و پێم ڕاگەیاند، ئەویش فەرمووی: [اللهم حبب إلينا المدينة كحبنا مكة أو أشد، اللهم وصححها، وبارك في مدها، وصاعها، وانقل حماها، فاجعلها بالجحفة] ( البخاري، باب: عيادة النساء الرجال).
واتە: خوایە مەدینەمان لەلا خۆشەویست بكە وەكو خۆشەویستیمان بۆ مەككە یان زیاتر، وە خوایە پارێزراو وسەلامەتی بكە، وە بەرەكەت بخەرە كێشانە وپێوانەیەوە، وەنەخۆشی وتایەكەی بگوازەرەوە بۆ سەر الجحفە.
لە (ام علا‌و) ەوە( خوای لێ‌ ڕازی بێت) فەرمووی: من نەخۆش بووم پێغەمبەر[صلی الله علیه وسلم] سەردانی كردم وفەرمووی: [أبشري يا أم علاء، فإن مرض المسلم يذهب الله به خطاياه، كما تذهب النار خبث الذهب والفضة]( صحيح أبي داود:2651).واتە/ مژدەت دەدەمێ‌ ئەی ام علا‌و كە نەخۆشی موسڵمان تاوانی لادەبات هەروەكو چۆن ئاگر پیسی لەسەر زێڕ و زیو لا دەبات.
پاداشتی كەسێك كە سێ‌ منداڵی مردبێت: أجر من قدمت ثلاثة من الولد:
لە أبی (هریرە)وە(رەزای خوای لێ بێت) پێغەمبەر[صلی الله علیه وسلم] بەچەند ئافرەتێكی ئەنصاری فەرموو:
[لا يموت لإحداكن ثلاثة من الولد فتحتسبه، إلا دخلت الجنة].
واتە:هیچ كەسێك لە ئێوە نییە سێ‌ منداڵی بمرێت وچاوەڕوانی پاداشتی بێت لە خوای گەورە ئیللا دەچێتە بەهەشتەوە.ئافرەتێكیان ووتی: دوو منداڵیش ئەی پێغەمبەری خوا[صلی الله علیه وسلم]؟ فەرمووی: [أو إثنان]( صحيح الترغيب والترهيب: 2/1994).
واتە: بەڵێ‌ ئەگەر دوو منداڵیشی بمرێت.
هەر لە (أبی هریرە)ەوە(رەزای خوای لێ بێت) فەرموویەتی: ئافرەتێك منداڵێكی مردبوو هێنای بۆ لای پێغەمبەری خوا [صلی الله علیه وسلم]و ووتی: ئەی پێغەمبەری خوا[صلی الله علیه وسلم] دوعام بۆ بكە ئەمە سێ‌ یەم منداڵمە دەمرێت، پێغەمبەر[صلی الله علیه وسلم] فەرمووی:
[ دفنت ثلاثة؟]..
واتە: ئایا سێ‌ منداڵت مردووە؟ ئەویش ووتی: بەڵێ‌، پێغەمبەر[صلی الله علیه وسلم] فەرمووی:
[ لقد إحتظرت بحظار شديد من النار](المصدر السابق).
واتە: بەڕاستی خۆ قەدەغەكردنێكی زۆر خۆت قەدەغە كردووە لە ئاگر.
وصلى الله وسلم على نبينا محمد وعلى آله وصحبه أجمعين.










فایلی هاوپێچ

ناوی فایل	کێش	داگرتن
original_15605.jpg	١٠١.٦ کیلۆ بایت