پوختەی پرسیار:
حوكمی سەردانی كردنی گۆڕی پیاو چاكان چی¬یە بەمەبەستی داواكردنی لەش ساغی لێیان؟

وەڵام:
سەردانی كردنی گۆڕی خەڵكی بە گشتی بێـت، یاخود گۆڕی كەسانێك كە وا دەزانرێت پیاوچاك بوونە، بۆ ئەوەی داوای فریاكەوتن و یارمەتی و ئاسانكاری باری ژیانیان لێ‌ بكرێت، ئەمە هاوبەش بڕیاردانی گەورەیە وخاوەنەكەی لە ئایینی ئیسلام دەردەكات، خوای گەورە دەفەرمێت: [وَمَنْ يَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آَخَرَ لَا بُرْهَانَ لَهُ بِهِ فَإِنَّمَا حِسَابُهُ عِنْدَ رَبِّهِ إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الْكَافِرُونَ] [المؤمنون: 117].
ئەم ئایەتە پیرۆزە ئەوە دەگەیەنێت كەهەركەسێك لەگەڵا خوای گەورەدا لە خوایەكی تر بپاڕێتەوە، ئەوا لەم كارەیدا هیچ بەڵگەیەكی نی¬یە، بەڵكو بەڵگەیە لەسەر گێلی ونەفامی وگومڕایی، هەروەها هەڕەشەی تێدایە بۆ هەموو كەسێك كە لەگەڵا خوای گەورەدا لە خوایەكی تر بپاڕێتەوە كە دەفەرمێت: [ فَإِنَّمَا حِسَابُهُ عِنْدَ رَبِّهِ]، هەروەها سودی ئەوەی تێدایە كە ئەو كەسەی كە لە جگە لە خوای گەورە دەپاڕێتەوە بەم پاڕانەوەیە هەرگیز سەركەوتوو وسەرفراز نابێت، وەسودی ئەوەیشی تێدایە كە ئەو كەسە كافرە، چونكە خوای گەورە دەفەرمێت:
[إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الْكَافِرُونَ].
وە پاڕانەوە لە جگە لە خوای گەورە گێلی ونەفامی وگومڕایییە، چونكە خوای گەورە دەفەرمێت: [وَمَنْ يَرْغَبُ عَنْ مِلَّةِ إبْرَاهِيمَ إلَّا مَنْ سَفِهَ نَفْسَهُ] [البقرة: 130].
واتە: كێ‌ هەیە لە دین وڕێگا وبەرنامەی ئیبراهیم (صلی الله علیه وسلم) لابدات مەگەر كەسانێكی خۆگێل ونەزان ونەفام كردوو.
وە دەفەرمێت: [وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّنْ يَدْعُو مِنْ دُونِ اللَّهِ مَنْ لَا يَسْتَجِيبُ لَهُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَهُمْ عَنْ دُعَائِهِمْ غَافِلُونَ] [الأحقاف: 5].
واتە: كێ‌ گومڕاتە لەو كەسەی كە لە جگە لە خوای گەورە دەپاڕێتەوە لە كەسانێك كە تا ڕۆژی قیامەت ناتوانن وەڵامیان بدەنەوە، وە ئەوان بێ‌ ئاگان لە پاڕانەوەی ئەم خەڵكە نەزان وگومڕایە لەوان.
وەسەرسوڕهێنەر ئەوەیە كە ئەم كەسە نەزانانە بچنە سەر گۆڕی ئەو مردووانەی كە دەزانن ئەمانە تەنها لاشەیەكی رزیوی بێ‌ گیانن ناتوانن خۆیان رزگار بكەن لەو حاڵەی كە تێیدان چ جای ئەوەی كە جگە لە خۆیان رزگار بكەن، ئەوانیش داوایان لێ‌ دەكەن كە لە سەغڵەتی وناخۆشی رزگاریان بكەن، وداوای لابردنی ناخۆشی¬یەكانیان لێ‌ دەكەن.
ئەگەر مرۆڤــ بڕوانێتە حاڵی ئەو كەسانە ئەوا زۆر سەرسام دەبێت، وە ئەگەر ئەو كەسانە بگەڕێنەوە سەر خۆیان و بیر بكەنەوە ئەوا گێلی ونەزانی خۆیان بۆ دەردەكەوێ، كە ئەوان لە گومڕایی¬یەكی ئاشكرادان، داواكارین لە خوای گەورە كەتێكڕای موسڵمانان چاو ڕۆشنا بكات لە دینەكەیدا، وەڕێنمونی¬یان بكات بۆ حەق، وەدامەزراویان بكات لەسەری.
وەمن بەو جۆرە كەسانە دەڵێم: پاڕانەوەیەكی سودبەخش بپاڕێنەوە كەوا پەنا بەرن بۆ خوای گەورە، چونكە هەر ئەو وەڵامی لێقەوماوان دەداتەوە كاتێك كە لێ‌ی دەپاڕێنەوە، وەهەر ئەو دەردو بەڵاو ناخۆشییان لەسەر لادەبات، وە موڵكی هەموو شتێك هەر بەدەستی ئەوە، وەهەر ئەوە كە بە پێغەمبەرەكەی (صلی الله علیه وسلم) دەفەرمێت: [وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ] [البقرة: 186].
واتە: ئەی محمد (صلی الله علیه وسلم) ئەگەر بەندەكانی من پرسیاری منیان لێت كرد ئەوا من لێیانەوە نزیكم( بەزانیاری وبیستن و بینین وتواناو دەسەڵات و ویست)، وەوەڵامی دوعاو پاڕانەوەی ئەو كەسانە دەدەمەوە كە لێم دەپاڕێنەوە(یاخود داوای چی¬یان كردووە بۆیان جێ‌بەجێ‌ دەكات، یاخود لە قیامەتدا پاداشتیان دەداتەوە، یاخود لەدونیادا بایی پاڕانەوەكەیان بەڵاو ناخۆشی¬یان لەسەر لادەبات)، بەڵام بەو مەرجەی كە ئەوانیش وەڵامی بانگەوازی من بدەنەوە وباوەڕم پێ‌ بهێنن بەڵكو دەچنە سەر ڕێگای ڕاست.
وە با ئەو كەسانە خۆیان تاقی بكەنەوە كاتێك كە ڕوو دەكەنە خوای گەورە و بەڕاستی و دڵسۆزی پەنای بۆ دەبەن، یاخود بە پێویستی و ئومێدی وەڵامدانەوە، تا بۆیان دەركەوێت كە هیچ كەسێك سودیان پێ‌ ناگەیەنێت تەنها خوای گەورە نەبێت.
وە ئەگەر بڵێن: جاری وا هەیە ئەو كەسانە دوعا دەكەن لە خاوەنی ئەو گۆڕانەی كەوا گومان دەبەن پیاو چاكن، پاشان بە قەزاو قەدەری خوای گەورە داواكارییەكانیان بۆ جێ‌¬بەجێ‌ دەبێت، ئایا ئێمە هەڵوێستمان چۆن بێت سەبارەت بەم ڕووداوە؟
وەڵام: هەڵوێستی ئێمە ئەوەیە كە ئێمە دەزانین و دڵنیاین كە ئەوەی بۆ ئەوان ڕووی داوە لە خاوەنی گۆڕەكانەوە نی¬یە، وە بەهۆی پاڕانەوەی ئەوانەوە لە گۆڕەكان نی¬یە، چونكە خوای گەورە دەفەرمێت: [وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّنْ يَدْعُو مِنْ دُونِ اللَّهِ مَنْ لَا يَسْتَجِيبُ لَهُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَهُمْ عَنْ دُعَائِهِمْ غَافِلُونَ] [الأحقاف: 5].
واتە: كێ‌ گومڕاتە لەو كەسەی كە لە جگە لە خوای گەورە دەپاڕێتەوە لە كەسانێك كە تا ڕۆژی قیامەت ناتوانن وەڵامیان بدەنەوە، وە ئەوان بێ‌ ئاگان لە پاڕانەوەی ئەم خەڵكە نەزان وگومڕایانە لەوان.
وە خاوەنی ئەو گۆڕانە ناتوانن نە سودیان پێ‌ بگەیەنن، وە نەزیانیشیان لەسەر لادەن، وەكو خوای گەورە دەفەرمێت: [وَالَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَا يَخْلُقُونَ شَيْئًا وَهُمْ يُخْلَقُونَ أَمْوَاتٌ غَيْرُ أَحْيَاءٍ وَمَا يَشْعُرُونَ أَيَّانَ يُبْعَثُونَ] [النحل: 20-21].
واتە: ئەوانەی كە جگە لە خوای گەورە خەڵكی لێیان دەپاڕێتەوە توانای دروست كردنی هیچ شتێكیان نییە، بەڵكو خۆیان دروست كراون، وە ئێستا ئەوان مردون وزیندوو نین، وە خۆیشیان هەست ناكەن كە خوای گەورە چ كاتێك زیندوویان دەكاتەوە.
ئەم مردووانە ناتوانن هیچ شتێكیان بۆ بكەن بە دەقی قورئان و سوننەت و یەكدەنگی زانایانی موسڵمانان، بەڵام ئەوەی كە بۆیان جێ‌بەجێ‌ بووە لەكاتی پاڕانەوەیان لە مردووەكان تاقی كردنەوەیەكە لە خوای گەورەوە ئەوانی پێ‌ تاقی دەكاتەوە، جاری وا هەیە خوای گەورە بەندەكانی تاقی دەكاتەوە بەوەی كە هۆكارەكانی تاوان كردنیان بۆ ئاسان دەكات بۆ ئەوەی تاقییان بكاتەوە، ئایا نابینیت خوای گەورە بەچی بەنی ئیسرائیلی تاقی كردەوە؟ كاتێك كە ڕاوكردنی ماسی لێ‌ حەرام كردن لە رۆژی شەممەدا، وە لەو رۆژەدا ماسییەكان گەلێك زۆر دەبوون ولە زۆریدا سەر ئاو دەكەوتن، بە ڵام لە رۆژانی تری جگە لە شەممە ماسییان نابینی، ئەمان لەم تاقی كردنەوەیەدا دەرنەچون وپەنایان بۆ فێڵ كردنێك برد ئەویش ئەوە بوو كە لە رۆژی هەینی تۆڕیان دەخستە ناو ئاوەكە تا رۆژی شەممە ماسی زۆریان بۆ بگرێت، بەڵام لە شەممەدا دەریان ناكرد ودەستیان لێ‌ نادا، لە رۆژی یەك شەممەدا ماسی¬یەكانیان دەردەكرد، خوای گەورەیش پێ‌ی فەرموون: [ كُونُوا قِرَدَةً خَاسِئِينَ] [الأعراف: 166].
واتە: ببن بە مەیمونی بێ‌ ڕێزی زەلیل لە سزای ئەو كارە ناهەموارەتاندا.
وەكو خوای گەورە دەفەرمێت:
[وَاسْأَلْهُمْ عَنِ الْقَرْيَةِ الَّتِي كَانَتْ حَاضِرَةَ الْبَحْرِ إِذْ يَعْدُونَ فِي السَّبْتِ إِذْ تَأْتِيهِمْ حِيتَانُهُمْ يَوْمَ سَبْتِهِمْ شُرَّعًا وَيَوْمَ لَا يَسْبِتُونَ لَا تَأْتِيهِمْ كَذَلِكَ نَبْلُوهُمْ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ] [الأعراف: 163].
واتە: ئەی محمد (صلی الله علیه وسلم) پرسیار لە جولەكاكان بكە (وەكو یادكردنەوەیان بەوەی كە بەسەر پێشینەكانیاندا ڕوویدا كاتێك كە خوای گەورە كردیانی بە مەیمون وبەراز بە هۆی یاری كردنیان بە دینەكەی وفێڵا كردنیان)، دەربارەی ئەو دێ‌یەی كە بە تەنیشت روبارەكەوە بوو(دێ‌ی ێ‌یلە ی تەنیشت عقبە) كاتێك سنوری خوای گەورەیان بەزاند، بەوەی كە لە ڕۆژی شەممەدا راوی ماسیان دەكرد كەقەدەغە كرابوو لێیان لەو رۆژدا، وە خوای گەورە بەوە تاقی كردنەوە كە لە رۆژی شەممەدا ماسی¬یەكان سەر ئاو دەكەوتن ودیارو ئاشكراو زۆر بوون، و بەئاسانی راو دەكران، بەڵام لە رۆژەكانی تردا كە دروست بوو بۆیان راو بكەن ماسی¬یەكان ناهاتن وتوانای راوكردنیانیان نەبوو، خوای گەورە بەم شێوەیە تاقی كردنەوە بەهۆی خراپەو تاوان و لەڕێ‌ دەرچونی خۆیان تا خوای گەورە بزانێت تا چ رادەیەك ئارام دەگرن.
هەروەها دەفەرمێت: [وَلَقَدْ عَلِمْتُمُ الَّذِينَ اعْتَدَوْا مِنْكُمْ فِي السَّبْتِ فَقُلْنَا لَهُمْ كُونُوا قِرَدَةً خَاسِئِينَ فَجَعَلْنَاهَا نَكَالًا لِمَا بَيْنَ يَدَيْهَا وَمَا خَلْفَهَا وَمَوْعِظَةً لِلْمُتَّقِينَ] [البقرة: 65-66].
واتە: بە دڵنیایی¬یەوە ئێوە بەسەرهاتی ئەو كەسانەتان زانی كە لە ئێوە (جولەكەكان) سنوری خوای گەورەیان بەزاند لە رۆژی شەممەدا كە فێڵیان كرد(رۆژی هەینی تۆڕیان دەخستە ناو ئاوەكە و رۆژی یەك شەممە دەریان دەكرد، یاخود رۆژانی شەممە جۆگەیان لێ‌ دەدا تا ماسی زۆر دەچونە ناوی-یەوە، پاشان بەربەستیان دەكردو لە رۆژی یەك شەممە دەریان دەكرد).
خوای گەورەیش لە سزای ئەم سەرپێچی¬یەدا كردیانی بە مەیمونی بێ‌ رێز و زەلیل، وە ئەو دێ‌یەی كرد بە پەندو عیبرەت بۆ دی¬َیەكانی پێش وپاشی خۆی، وە تا ببێت بە ئامۆژگاری بۆ لە خوا ترسان وخۆپارێزان تا رۆژی قیامەت.
پاشان ئایا نابینیت خوای گەورە بەچی هاوەڵانی تاقی كردەوە كاتێك كە لە ئیحرامدا بوون؟ خوای گەورە فەرمووی: [[يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا لَيَبْلُوَنَّكُمُ اللَّهُ بِشَيْءٍ مِنَ الصَّيْدِ تَنَالُهُ أَيْدِيكُمْ وَرِمَاحُكُمْ لِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَخَافُهُ بِالْغَيْبِ] [المائدة: 94].
واتە: ئەی باوەڕداران خوای گەورە تاقیتان دەكاتەوە بە شتێك لە راوكردن(كە لەكاتی ئیحرامدا لە حەرەمدا لێ‌ی قەدەغە كردن، هەروەكو چۆن لە جولەكەكانی قەدەغە كرد لە رۆژی شەممەدا) لەم كات وشوێنەدا خوای گەورە تاقییانی كردەوە كە راوكردنی بۆ ئاسان كردبوون بە شێوەیەك كە دەیانتوانی بەدەست و رمەكانیان راو بكەن ، بەبێ‌ ئەوەی كە پێویستیان بە تیر و راونان و دواكەوتنیان بێت، بۆ ئەوەی خوای گەورە بزانێت كێ‌ لە ئێوە لە نهێنیدا لە خوای گەورە دەترسێت، هەروەكو چۆن لەبەر چاو خەڵكی لێ‌¬ی دەترسێت.( بەڵام هاوەڵان وەكو جولەكەكان نەبوون و لەم تاقی كردنەوەیەدا دەرچون و سنوری خوای گەورەیان نەبەزاند هەرچەندە زۆر پێویستیشیان بوو لەبەر خۆپارێزی و لە خوا ترسانیان.
مەبەست لێرەدا ئەوەیە ئەو هاوبەش بڕیاردەرانەی كە دوعا لەو گۆڕانە دەكەن، پاشان بەقەزاو قەدەری خوای گەورە ئەوەی داوایان كردووە بۆیان جێ‌بەجێ‌ دەبێت، ئەمە بەبێ‌ گومان تاقی كردنەوەیەكە لەلایەن خوای گەورەوە تاقییان دەكاتەوە.
داواكارین لە خوای گەورە حەقمان بە حەق نیشان بدات و شوێنكەوتنیمان پێ‌ ببەخشێت، وبەتاڵیشمان بەبەتاڵا نیشان بدات و دوركەوتنەوەیمان پێ‌ ببەخشێت( ( فتاوى مهمة لعموم الأمة: ص75-80).
لە فەتواكانی زانای پایە بەرز شێخ ( محمد صالح العثيمين)